Zet je hersenen aan het werk met creatief schrijven

In 2023 meldde Stichting Lezen dat 9% van de Nederlanders van zes jaar en ouder zich bezighoudt met creatief schrijven. Hoewel deze hobby aan populariteit wint ten opzichte van enkele jaren eerder, blijft het minder populair dan beeldende kunstvormen zoals tekenen of muziek maken. In dit artikel wordt uitgelicht hoe creatief schrijven niet alleen een mooie hobby is, maar ook kan bijdragen aan het verbeteren van lees- en schrijfvaardigheid, en waarom het een waardevolle aanvulling is in het onderwijs.

Wat is creatief schrijven?
Volgens Wikipedia verwijst creatief schrijven naar "elke vorm van schrijven waarbij de nadruk niet op functionele communicatie ligt, zoals bijvoorbeeld in de journalistiek, maar op het verhaal, de karakterontwikkeling en de literaire kwaliteit van de tekst". Dit omvat een breed scala aan genres, zoals literaire verhalen, poëzie, scenario’s, songteksten en zelfs essays. In tegenstelling tot zakelijk schrijven, dat vooral gericht is op het overbrengen van informatie binnen een vast format en met een formele toon, biedt creatief schrijven veel meer vrijheid. Ondanks deze verschillen zijn creatief en zakelijk schrijven vaak nauwer met elkaar verbonden dan op het eerste gezicht lijkt.

Kan creatief schrijven schrijfvaardigheid verbeteren?
Creatief schrijven biedt niet alleen een creatieve uitlaatklep, maar draagt ook bij aan de ontwikkeling van belangrijke vaardigheden. Het is inmiddels algemeen bekend dat het niveau van lees- en schrijfvaardigheid onder veel scholieren daalt. Schrijfvaardigheid wordt vaak getest door middel van zakelijke teksten, maar zou creatief schrijven ook kunnen bijdragen aan de verbetering van deze vaardigheden? Verschillende onderzoeken suggereren dat dit inderdaad mogelijk is.

Onderzoek naar creatief schrijven in het onderwijs
Er is relatief weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar creatief schrijven in het Nederlandse onderwijs. Hierdoor is het moeilijk om een sterke, wetenschappelijk onderbouwde correlatie vast te stellen tussen creatief schrijven en verbeteringen in lees- en (zakelijke) schrijfvaardigheid of leesplezier. Toch wijzen de beschikbare studies op overwegend positieve resultaten. Desondanks laten de bevindingen wel zien dat creatief schrijven positieve effecten kan hebben op deze gebieden. Ook in de praktijk worden bemoedigende resultaten gezien.

In 2022 promoveerde Anouk ten Peze met haar proefschrift Creative Writing: Thinking Beyond the Standard Text, waarin ze aantoonde dat korte cursussen creatief schrijven de kwaliteit van zakelijke teksten bij middelbare scholieren kunnen verbeteren, vooral bij leerlingen met een sterk creatief zelfbeeld. Daarnaast benadrukt ze dat motivatie cruciaal is: gemotiveerde leerlingen schrijven betere teksten, zowel creatief als zakelijk.

In hetzelfde jaar publiceerde Ten Peze een artikel in Didactiek Nederlands waarin ze beschrijft hoe schrijven en creativiteit binnen de cognitieve psychologie als vormen van probleemoplossing worden gezien. Ze toont aan dat creatieve schrijfprocessen verschillen van zakelijke: leerlingen schrijven langere teksten en ervaren vaker schrijfflow. Leerlingen met een sterk creatief zelfbeeld schrijven betere teksten, ongeacht het type opdracht, en creatief schrijven vergroot hun vertrouwen, wat ook zakelijke teksten
verbetert.

Positieve effecten van creatief schrijven op literair lezen
Uit onderzoek blijkt ook dat leerlingen die creatief schrijven actievere en meer betrokken lezers worden, vooral bij literaire teksten. Een studie van Janssen en Van den Bergh uit 2010 onder 4-vwo-leerlingen toonde aan dat het schrijven van een eigen verhaal leidt tot sneller lezen, meer emotionele betrokkenheid, beter begrip van verhalen en een grotere waardering voor literaire werken. Deze bevindingen suggereren dat creatief schrijven als voorbereidende activiteit in het onderwijs kan helpen om leesvaardigheid en leesplezier te bevorderen.

Het Vlaamse voorbeeld
In Vlaanderen zijn de voordelen van creatief schrijven ook opgemerkt. Tijdens het schooljaar 2022-2023 werd daar het project ‘auteursresidenties op school’ gelanceerd, als onderdeel van het Leesoffensief. In dit project werkten auteurs samen met middelbare scholieren aan creatief schrijven, met als doel hun leesvaardigheid te verbeteren. Dit initiatief benadrukt hoe het creatieve schrijfproces kan bijdragen aan zowel taalvaardigheid als leesplezier.

Conclusie
Creatief schrijven is niet alleen leuk, maar ook bijzonder nuttig om al vanaf jonge leeftijd te stimuleren op scholen. Dit kan bijvoorbeeld door schrijfwedstrijden te organiseren of door schrijvers uit te nodigen voor workshops of auteursresidenties, zoals in Vlaanderen. Door creatief schrijven in het onderwijs te integreren, kunnen leerlingen niet alleen hun schrijfvaardigheid verbeteren, maar ook hun leesvaardigheid. Bovendien versterken ze er hun probleemoplossend vermogen en creatief zelfbeeld mee. Kortom, creatief schrijven biedt voordelen voor zowel taalontwikkeling als persoonlijke groei.